در  این مقاله به بیان عوامل ناباروری در مردان و راه های افزایش قدرت باروری و معرفی مکمل افزایش شانس باروری می پردازیم.

علل ناباروری

علل ناباروری ممکن است مربوط به آقایان یا خانم ها و یا هر دو باشد و یا اینکه توجیه و دلیل مشخصی نداشته باشد (علل نامشخص یا ایدیوسینکراتیک). حدود 40 درصد از مشکلات بارداری مربوط به مردان می‌‌باشد که از علل آن می‌‌توان به مواردی همچون علل ژنتیکی، ناهنجاری‌‌های اندامی، بیماری‌‌های عفونی، اختلالات هورمونی، اختلالات مربوط به اسپرم و عوامل محیطی مانند آلودگی‌‌ها و استرس اکسیداتیو اشاره کرد. در ادامه به تفصیل به بررسی علل شایع ناباروری آقایان می‌پردازیم.

علل ناباروری در مردان می‌تواند ناشی از عوامل بیولوژیکی و محیطی باشد. از جمله این اختلالات میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. اختلالات اسپرم

شایع‌ترین علت ناباروری در مردان ناشی از مشکلات مربوط به ساخت و رشد اسپرم می باشد.

• رشد ناکافی اندام‌های تناسلی :

  این مورد با اختلال در رشد و تشکیل اندام‌های تناسلی مردانه در دوران بلوغ مرتبط است. در حالت عادی، حداقل یکی از بیضه‌های مرد باید عملکرد درست داشته باشد و به راحتی تستوسترون و سایر هورمون‌ها را برای تحریک و حفظ تولید اسپرم تولید کند.

• مورفولوژی (شکل) غیرطبیعی: نداشتن شکل نرمال اسپرم ها باعث پایین آمدن شانس برخورد آن‌ها با تخمک می‌شود.
• حرکت نامناسب یا مشکل تحرک اسپرم: اسپرم باید قادر به حرکت باشد تا بتواند به تخمک زن رسیده یا به آن نفوذ کند.
• پایین بودن تراکم اسپرم‌ها (الیگواسپرمی) : تعداد کافی از اسپرم ها باید در مایع منی جهت موفقیت آمیز بودن باروری وجود داشته باشد. اگر تعداد اسپرم در مایع منی کم باشد، احتمال این‌که یکی از اسپرم‌ها بتواند تخمک زن را بارور کند، کاهش می‌یابد.  از عواملی که می‌تواند منجر به تولید کم یا غیر طبیعی اسپرم شود باید به عفونت دوران کودکی (بیماری اوریون)، مشکلات کروموزومی (تستوسترون پایین)، بیماری‌های مزمن (نارسایی کلیه) و مصرف برخی داروها اشاره کرد. دلایل زیست محیطی قرار گرفتن در معرض گرما، سموم و مواد شیمیایی تولید اسپرم را کم می‌کند. برای مثال  محیط دارای مواد شیمیایی  قرار گرفتن در معرض فلزات سرب‌دار، دوز بالای اشعه ایکس یا تشعشعات، افزایش حرارت و یا پوشیدن لباس‌های تنگ.
• فقدان اسپرم (آزواسپرمی): مشکلات ریشه ای که باعث عدم تولید یا عدم حضور اسپرم ها در مایع منی می شوند.

دلایل مربوط به شیوه زندگی، سبک زندگی ناسالم و غلط نیز می‌تواند بر روی ناباروری مردان تاثیرگذار باشد. برای مثال: استرس: استرس طولانی مدت باعث بروز عدم تعادل هورمونی شده و در نتیجه روی تعداد اسپرم‌ها تاثیر می‌گذارد. اضافه وزن: مردانی که اضافه وزن دارند، بیشتر در خطر ناباروری هستند. کیفیت اسپرم در مردانی که چاق یا دارای اضافه وزن هستند، نسبت به مردانی که وزن مناسبی دارند، پایین‌تر است. کمبود وزن نیز می‌تواند کیفیت اسپرم مرد و در نتیجه، قدرت باروری او را کاهش دهد. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند باعث تغییرات هورمونی شود که علاوه بر کاهش قدرت باروری، میل جنسی آنان را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. علاوه بر این، مردانی که دارای اضافه وزن هستند، بیشتر با مشکل در نعوظ و حفظ آن مواجه می‌شوند که مجموعه این عوامل با هم شانس پدر شدن را کاهش می‌دهند. یک مطالعه نشان داد BMI بالا در مردان، با تولید کم اسپرم، کاهش غلظت مایع منی، اختلال در مورفولوژی طبیعی اسپرم و کاهش تحرک آن همراه است. در این مطالعه پس از اجرای یک برنامه کاهش وزن 14 هفته‌ای، افزایش تعداد کل اسپرم و حجم مایع منی در مردانی که قبل از آن دچار اضافه وزن بودند، مشاهده شد. مصرف بیش از اندازه الکل، مواد مخدر و تنباکو: الکل باعث کاهش تولید اسپرم در بدن می‌شود. همچنین مشکلات کبدی که به دلیل مصرف بیش از حد الکل به وجود می‌آیند، در ناباروری نیز تاثیرگذارند. مواد مخدر مانند کوکائین، ماری جوانا و موادی که باعث تحریک و رشد عضله می شوند نیز تولید طبیعی اسپرم را مختل می کنند. مردانی که مرتب سیگار می کشند بیش از دیگران به ناباروری حساس هستند.

2. انزال رتروگراد

در این حالت که علائم آن ناشی از ادرار کدر و انزال خشک است، مایع منی در بدن به سمت عقب بر میگردد. در واقع این مایع به‌جای این‌که از آلت تناسلی مردانه خارج شود، وارد مثانه خواهد شد. در مشکل انزال رتروگراد اعصاب و ماهیچه‌های مثانه هنگام ارگاسم بسته نمی‌شوند. در این مشکل منی دارای اسپرم سالم است اما به‌دلیل عدم حرکت در مسیر درست باید آن را از دلایل ناباروری مردان دانست. انزال رتروگراد در اکثر مواقع با جراحی، دارو و درمان سیستم عصبی برطرف می‌شود.

3. انسداد

در مواقعی که لوله‌های انتقال دهنده اسپرم دچار انسداد شوند، مرد با مشکل ناباروری مواجه خواهد شد. عواملی همچون جراحی وازکتومی، عفونت‌های مداوم، نقص مادرزادی یا التهاب و تورم می‌تواند منجر به مسدود سازی آن ناحیه شود. در این حالت اسپرم هنگام انزال توانایی خارج شدن از بیضه‌ها و بدن را ندارد.

4. مشکلات هورمونی در ناباروری مردان

سطح هورمون‌های جنسی مردانه و تولید اسپرم‌ها، توسط مجموعه‌ای از غدد و هورمون‌های آن‌ها تنظیم می شود. اختلال در این روند را می‌توان علت ناباروری در مردان دانست. البته درصد کمی از ناباروری مردان به‌دلیل مشکلات هورمونی ایجاد می شود. دلایل ناباروری مردان ناشی از مشکلات هورمونی عبارتند از:

• اختلال در تولید هورمون لوتئینی (LH) و هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) توسط هیپوفیز
• کمبود تستوسترون
• افزایش سطح هورمون پرولاکتین ( افزایش این هورمون باعث کاهش تولید اسپرم‌ها، میل جنسی یا ناتوانی جنسی می‌شود.)
• پرکاری غده تیروئید
• کم کاری غده تیروئید (باعث کیفیت پایین اسپرم‌ها، تضعیف عملکرد بیضه و مختل شدن میل جنسی شده و فقط در 1 درصد مردان نابارور دیده می‌شود.)

هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (منجر به کاهش تعداد و تحرک پایین اسپرم‌ها، افزایش تعداد اسپرم‌های نابالغ خواهد شد. این وضعیت فقط در 1 درصد مردان نابارور دیده می‌شود)

5. مشکلات جسمی

مشکلات جسمی را می‌توان یکی دیگر از مهمترین علت ناباروری مردان دانست. این مشکلات در روند تولید اسپرم اختلال ایجاد می‌کنند یا مسیر پایین آمدن آن از بیضه‌ها تا نوک آلت تناسلی را با مختل خواهند کرد.. مشکلات جسمی معمولاً با تعداد کم اسپرم‌ها و یا مورفولوژی (شکل) غیرطبیعی آن مشخص می‌شوند. در زیر اصلی‌ترین دلایل ناباروری مردان از لحاظ مشکلات جسمی معرفی شده‌اند:

• بالا رفتن سن (بعد از 40 سالگی)
• افزایش وزن (شاخص توده بدنی {BMI} بالای 30)
• مصرف بیش از اندازه الکل، سیگار و مواد اعتیادآور (به‌دلیل وجود نیکوتین و کانابینوئید در بافت بیضه‌ها)

6. واریکوسل

واریکوسل به بزرگ شدن عروق داخل کیسه بیضه گفته شده که باعث افزایش درجه حرارت بیضه‌ها و تأثیر بر تولید و کیفیت اسپرم می شود.  این وضعیت ممکن است بر یک یا هر دو بیضه تأثیر بگذارد و باعث کاهش تعداد اسپرم و مورفولوژی غیرطبیعی اسپرم شود که از دلایل ناباروری مردان شناخته می‌شود. در این مشکل خونرسانی به‌دلیل مسدود شدن مسیر انجام نخواهد شد و رشد اسپرم دچار آسیب می‌شود. بدین شکل خون از شکم وارد بیضه‌ها شده و آن را بیش از حد گرم می‌کند. گرم بودن بیضه‌ها مانع از تولید کافی و سالم اسپرم می‌شود. خوشبختانه واریکوسل از بسیاری جهات قابل درمان است اما موفقیت‌آمیزترین درمان‌ها شامل جراحی اصلاحی است.

7. پیچ خوردگی بیضه‌ها

چرخش بیضه‌ها درون کیسه بیضه منجر به تورم شدید و با انسداد خونرسانی به بیضه‌ها می‌شود که می‌تواند آسیب جدی به همراه داشته باشد. اگر برای درمان این مشکل جراحی اضطراری انجام نشود، ممکن است یک یا دو بیضه از دست بروند که این امر یکی از دلایل ناباروری مردان خواهد بود.

8. عفونت‌ها و بیماری‌ها

اوریون، سل، بروسلوز، سوزاک، حصبه، آنفلوانزا، آبله و سفلیس می‌توانند باعث تحلیل رفتن بافت بیضه و تعداد کم اسپرم و تحرک پایین آن‌ها شوند. برخی از بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا نیز با انسداد اپیدیدیم یا لوله‌ها علت ناباروری در مردان شناخته می‌شوند. این شرایط معمولاً با درمان‌های دارویی و جراحی درمان می‌شود. دسته ای از اختلالات که مربوط به مشکلات تولید اسپرم و یا پایین بودن کیفیت آن هستند، جزء شایع‌ترین علل ناباروری در مردان می‌باشد که با تغییر سبک زندگی، مصرف داروها و یا مکمل‌های درمانی و تغییر رژیم تغذیه ای قابل درمان می‌باشند. و به همین دلیل درمان آن‌ها بسیار حائز اهمیت است. امروزه با توجه به کمبود مواد معدنی و مغذی در رژیم های تغذیه ای بسیاری از افراد، استفاده از مکمل های تغذیه ای برای تامین ویتامین ها و ریزمغذی های مورد نیاز جهت افزایش توانایی باروری توصیه می‌شود. محصول آندروفروتی شامل طیف گسترده ای از مواد معدنی و مغذی همچون ال-کارنیتین، ، کوآنزیم Q10، ویتامین C، ویتامین E، فولیک اسید، زینک، سلنیوم و … بوده که با بهبود پارامترهای کیفی اسپرم‌ها باعث تقویت قوای باروری آقایان می‌شود. این محصول همچنین با تامین آنتی اکسیدان های ضروری، از بدن در برابر استرس اکسیداتیو محافظت می کند. آندروفرتی محصولی تخصصی جهت افزایش توانایی باروری آقایان به صورت ساشه با طعم پرتقال بوده که روزی 2 نوبت مصرف می شود. این مکمل با کاهش آسیب‌های ناشی از استرس اکسیداتیو که عامل افت کیفیت اسپرم ها هستند مقابله کرده و با افزایش تولید و تحرک اسپرم ها و همچنین ارتقاء کیفیت آن‌ها احتمال باروری را بالا می برد. این محصول شامل:

• طیفی از آنتی اکسیدان ها (کوآنزیم Q10، سلنیوم ویتامین های E و C) جهت پیشگیری از آسیب به اسپرم ها و ارتقا کیفیت آنها
• ال کارنیتین جهت تقویت متابولیسم انرژی و افزایش تحرک اسپرم
• زینک جهت جلوگیری از آپوپتوز (مرگ سلولی) و شکست DNA
• فولیک اسید به منظور مقابله با عوامل کاهش دهنده تعداد و تحرک اسپرم ها
• ویتامین ب 12 به علت تاثیر گذاری در سنتز DNA و بلوغ اسپرم ها